ضرورت پایش تکامل کودکان در سنین زیر ۵ سال:
هیچ کودکی نابغه به دنیا نمی‌آید، اما نقش کسی که او را پرورش می‌دهد و اهمیت آموزش قبل از دبستان و رشد مغزی کودکان، بسیار مهم است؛ زیرا این شانس را به کودک می‌دهد تا بیشتر از همسالانش بیاموزد و استعدادهای نهفته‌اش به شکوفایی برسد. برای فرزندمان از هنگام نوزادی کتاب خوانده‌ایم، سرگرمی‌های فکری و اسباب بازی‌های ذهنی تهیه، آن‌ها را با کتابخانه آشنا کرده‌ایم و اکنون هم در یک مدرسه خوب درس می‌خوانند و درس‌هایشان را به شکل مداوم مرور می‌کنیم و ... اما آیا باید خیالمان راحت باشد؟
باید بدانیم که پدر و مادر با تشویق کودکشان برای برداشتن هر گام کوچک، کمک بزرگی به شکوفا شدن خلاقیت‌های بزرگ‌تر او کمک کرده‌اند. محققان معتقد هستند که تحریک‌های ذهنی از نوزادی از سوی والدین، نقشی بسیار مهم در تقویت هوش آن‌ها دارد.
مهم‌ترین دوران تکامل مغزی کودک، سه سال نخست زندگی است که نقش قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد ذهنی، جسمی، اجتماعی و ایمنی کودک دارد. تجربیاتی که کودک در سال‌های سوم تا پنجم زندگی کسب می‌کند او را برای کسب مهارت‌های اجتماعی و یادگیری در دوران مدرسه آماده خواهد کرد.
بیشتر محققان اعتقاد دارند که وضعیت زندگی در طول دوران شیرخواری و ابتدای کودکی تأثیر قابل توجهی بر تکامل بعدی کودک دارد. شواهد نشان می‌دهند در دنیا حدود دویست میلیون کودک زیر پنج سال از رسیدن به حداکثر توانمندی تکاملی خود باز می‌مانند و عمده‌ترین عوامل آن‌ها قابل پیشگیری و مداخله است. غربالگری تکامل کودکان و شناسایی کودکان نیازمند کمک می‌تواند منجر به کاهش نابرابری‌ها و دسترسی به عدالت در سلامت شود.
هدف ماهک این است که با یک برنامه غربالگری مناسب بتوان کودکانی که روند تکاملی غیرطبیعی دارند را سریع‌تر تشخیص داد تا بتوان با مداخله به موقع برای اصلاح یا کاهش مشکلات این کودکان گام برداشت.
راهنمای آزمون غربالگری ASQ:
پدر و مادر گرامی، اكنون كه امكان ارزيابی كودك شما با اين آزمون مهم فراهم شده است برای پاسخ دادن بـه سـوالات پرسشـنامه سنین و مراحل بـه چنـد نكته مهم زيرتوجه فرمائید:
پرسشنامه طوری طراحی شده است كه كودك ممكن است نتواند تمام فعاليت های مورد اشاره در آن را انجام دهد. از این موضوع متعجب یا ناراحت نشوید.
سوالات برای هر سن در ۵ بخش اصلی طراحی شده اند:
- برقراری ارتباط (عمدتا مربوط به سخن گفتن و شنوایی است)
- حرکات درشت (عمدتا مربوط به حرکات پاها و بازوها است)
- حرکات ظریف (عمدتا مربوط به حرکات دست ها وانگشتان است)
- حل مسئله (عمدتا مربوط به درک مفاهیم است)
- شخصی _ اجتماعی (عمدتا مربوط به رفتارهای فردی و رفتار های اجتماعی کودک است)
در مورد پاسخ هر كدام از سوالات اگر شک داريد، حتماً بايد فعاليت مورد اشاره در آن سوال را با كودک خود امتحان كنيـد و سـپس بـه سـوال پاسـخ دهيد. در ۵ بخش اصلی، هر سوال سه پاسخ «بلی»، «گاهی» و «هنوز نه» دارد. توجه داشته باشيد كه بايستی فقط يكی از پاسخ‌ها علامت زده شود.
- پاسخ «بلی» به معنی اين است كه كودک در حال حاضر قادر است فعاليت مورد نظر را انجام دهد.
- پاسخ «گاهی» به معنی اين است كه كودک به تازگی شروع به انجام فعاليت مورد نظر كرده است.
- پاسخ «هنوز نه» به معنی اين است كه كودک هنوز شروع به فعاليت موردنظر نكرده است.
توجه داشته باشيد گاهی پيش می‌آيد كه كودک فعاليت مورد نظر را قبلاً انجام می‌داده است ولی حالا به دليل اينكه فعاليت پيشرفته تری را ياد گرفته است ديگر آن فعاليت قبلی را انجام نمی‌دهد يا به ندرت انجام می‌دهد. مثلاً اگر سوال شده است «آيا كودک چهار دست و پا می‌رود؟» اگر كودک شما قبلاً چهار دست و پا می‌رفته ولی حالا ديگر راه می رود، در اين صورت باز هم بايد پاسخ «بلی» را علامت بزنيد.
پاسخ به سوالات پرسشنامه را به یک بازی خانوادگی تبديل نماييد، تا هم شما و هـم كودكتان از آن لـذت ببريـد. بهتـر اسـت كـودک هنگام تكميل پرسشنامه آماده بازی باشد.
توجه كنيد كه بايستی مشخص فرماييد كه چه كسی پرسشنامه را تكميل می‌نمايد. منظور كس است كه در مـورد كـودک اطلاعـات بيشـتری دارد و او است كه به سوالات پاسخ می‌هد. به اين منظور نام و نسبت او با كودک را در قسمت بالا در پرسشنامه بنويسيد.