راهکارهای صحیح تشویق و تنبیه کودک

بررسی سیر تاریخی تنبیه و مجازات کودکان 

در گذشته ای نه چندان دور، تشویق و تنبیه کودک به صورت فیزیکی، یک ابزار آموزشی رایج و پذیرفته شده بود. همچنین خشونت فیزیکی به ابزاری آزمایش شده برای آموزش اطاعت بی قید و شرط یا تنبیه ویژه کودکان تبدیل شده بود. دیدگاه "یک سیلی هرگز به کسی صدمه نمی‎زند" هنوز ذهن برخی از افرادی که در گذشته مورد تنبیه قرار گرفته‌اند را آزار می دهد. خوشبختانه، چنین اقدامات فیزیکی یا خشونت باری، دیگر در کارنامه آموزشی اغلب والدین مشاهده نمی شود. به این دلیل که دیگر تنبیه فیزیکی و بدنی کودکان، نوعی تابو و قانون شکنی شناخته می شود. طبق قانون، کودکان حق دارند از تربیت بدون خشونت برخوردار شوند. قانون مدنی می گوید که مجازات بدنی، آسیب روحی و سایر اقدامات تحقیرآمیز والدین با فرزندان غیرقابل قبول است.

همانطور که می دانید، امروزه آموزش مبتنی بر تنبیه بدنی و ارعاب و اطاعت در دو دهه اخیر به طور نسبی منسوخ شده است. در دنیای پیشرفته امروز، بیش از هر‎ زمان دیگری والدین باید غرایز خود را نشان دهند تا قوانین زندگی مشترک را به فرزندان خود بیاموزند. در عین حال آن‎ها باید بتوانند محدودیت‎ها و چارچوب هایی که در زندگی فردی و جمعی وجود دارند را به کودکان خود معرفی کنند.

 والدین می‌توانند برای تربیت صحیح کودکان به اصول خاصی توجه کنند: اول از همه، اولیای دم قانونی باید این واقعیت را روشن کنند که مجازات به معنای نشان دادن قدرت یا تحقیر کودک نیست. هدف باید این باشد که کودک برای بار دوم اشتباه خاصی را مرتکب نشود. با وجود تنبیه و مجازات، کودک هرگز نباید این احساس را داشته باشد که والدین او را دوست ندارند. همچنین نباید این تصور را داشته باشد که به خاطر انتقام تنبیه شده است، زیرا این تصور باعث ایجاد اضطراب و تردید در کودک می‎شود.

روش‌های تعیین مرزها و محدودیت ها برای کودکان

به منظور انجام رفتار معقولانه و صحیح، برای کودک مهم است که بداند چه چیزی مجاز است و چه چیزی مجاز نیست. تنها در این صورت است که می تواند ارزیابی کند که یک قانون را نقض کرده است. علاوه بر این، باید از قبل به کودک اطلاع داده شود که اگر قوانین خاصی را نادیده بگیرد چه اتفاقی می افتد. به عنوان مثال، شما می توانید کودک را توجیه کنید که مرزها و قوانین شما را زیر پا نگذارد. با توجه به همین موضوع، بهتر است پیش از اقدام برای تنبیه کودک خود، مرزها و محدودیت ها را برای او ترسیم کنید. مثلا اگر کودک نمی داند که شما از ریختن آب بر روی فرش خانه عصبانی می شوید، این موضوع را کامل برای او توضیح دهید.

در تربیت صحیح کودکان این موضوع نیز نقش دارد که آیا کودک عمدا یک ممنوعیت را نادیده می گیرد؟ اگر شما کودک را به دلیل رفتار نادرستی که به طور تصادفی از او سر زده مجازات کنید، به طور جدی اعتماد کودک را مختل می‎کنید. برای جلوگیری از این معضل، بهتر است پس از هر هنجار شکنی ابتدا با کودک خود صحبت کنید. اگر متوجه شدید که فرزند شما از عمد قوانین و هنجارهای شما را زیر پا گذاشته، می‎توانید نسبت به تنبیه صحیح او اقدام کنید.

یکی دیگر از نکات در تشویق و تنبیه کودک، رعایت اندازه و دوز مجازات است. اشتباهات کوچک یا نقض قوانین، مجازات بیش از حد را توجیه نمی کند. به عنوان مثال تبعید شدن به اتاق برای ساعت‌ها به دلیل رفتار گستاخانه، امر پسندیده ای نیست. چنین تنبیه‌های اغراق آمیزی باعث ایجاد عدم درک صحیح و پرخاشگری بیش‎تر در کودکان می شود. همچنین این نکته مهم را هنگام تشویق فرزندان نیز باید به خاطر داشته باشید.

بررسی راه‌های تشویق کودکان و پاداش دادن به آن‎ها 

تشویق کودکان، امری است که همه والدین در طول تربیت فرزند خود با آن رو به رو می شوند. بچه‌ها به‌ویژه وقتی کاری را به‌خوبی انجام داده‌ یا همان‌طور که مادر و پدر تصور می‌کنند رفتار می‌کنند، می‌خواهند به رسمیت شناخته شوند. اجرای عادلانه این امر دشوار است؛ به ویژه برای کودکانی که احساس عدالت قوی دارند. در نتیجه، کودکان کنجکاو هستند و می‌خواهند بدانند چه چیزی را در چه زمانی به عنوان پاداش به دست می آورند. در نهایت، هر خانواده باید برای خود تعریف کند که چه چیزی ارزش پاداش دادن به کودک را دارد. در ادامه راه‌های پاداش دادن به کودکان را برای شما ذکر می‎کنیم.

• اهداف را مشخص کنید

  هنگام تشویق کودکان اول از همه، ما به عنوان والدین باید به یک سوال پاسخ دهیم. اینکه با پاداش می خواهیم به چه چیزی برسیم و فرزندمان چه چیزی یاد بگیرد؟ مثلا برای ما مهم است که دلبندمان هر چه زودتر خودش لباس بپوشد تا صبح استرس نداشته باشد و به موقع به مهدکودک برسیم. بنابراین شما باید از قبل تعریف کنید که چه چیزی برای شما مهم است و در نتیجه ارزش پاداش دادن را دارد.

• قوانین را توضیح دهید

  در تربیت صحیح کودکان، اجرا کردن چیزهایی که می‌فهمید و می‌بینید آسان‌تر از چیزی است که معنای آن برای شما روشن نیست. بنابراین برای فرزندتان توضیح دهید که چرا از او می‎خواهید کاری انجام دهد و کودک چگونه از آن سود می برد. "اگر به موقع از خانه بیرون برویم، می‎توانم شما را زودتر ببرم تا هنوز فرصتی برای بازدید از پارک وجود داشته باشد." همچنین برای فرزندتان توضیح دهید که چه چیزی طبیعی و بدون پاداش و چه دستاورد خاصی مستحق پاداش است.

هنگام تشویق و تنبیه کودکان، باید به چه چیزی توجه کنیم؟

در رویکرد تشویق و تنبیه کودک، والدین نباید خیلی عجولانه و بدون فکر تصمیم گیری کنند. در شیوه تربیت صحیح، منصفانه است که تنبیه را فورا اجرا نکنیم، بلکه به کودک فرصت دیگری بدهیم تا داوطلبانه رفتار خود را تغییر دهد. مهم است که بزرگسالان سعی کنند در مواقع عصبانیت آرامش خود را حفظ کنند. همچنین هنگام پاداش دادن به کودکان، باید اساس تربیتی را در نظر داشته باشید. پاداش نباید اساس رابطه با کودک باشد، بلکه باید به رسمیت شناختن تلاش ها و کار مستقل کودک روی خودش باشد. به همین دلیل لازم است بلافاصله بعد از انجام کار درست توسط کودک، به او پاداش ندهید.

آنچه والدین هرگز نباید در تشویق و تنبیه کودک به آن توجه کنند، کنار گذاشتن عشق است. ساعت ها نادیده گرفتن یا جملاتی مانند " دیگر دوستت ندارم" کودک را عمیقا می ترساند و ناراحت می‌کند. فرستادن کودکان به رختخواب بدون وعده غذایی نیز ممنوع است. این امر کودکان را از نیازهای اولیه مانند خوابیدن، خوردن و آشامیدن منع کرده و باعث ایجاد مشکلات روحی بلند مدت می شود. باید در تشویق و تنبیه صحیح، اصل تعادل را همواره به خاطر داشته باشید. همچنین باید مرتبط با عمل انجام شده توسط کودک شما، یک روش مجازات یا پاداش معنادار انتخاب کنید.

به عنوان نمونه هدف از تشویق کودکان اگر به دلیل گرفتن نمره بالا است، می‎توانید بسته های آموزشی را به عنوان پاداش انتخاب کنید. هنگام مجازات کودک، حتما با همسرتان در مورد قوانین رفتاری و نحوه مجازات او صحبت کنید. اگر کودک بفهمد که یکی از والدین در زمینه تنبیه شک دارد، شروع به بروز رفتارهای ناهنجارانه می کند. چنین اختلافاتی موجب بروز مشکلات و اختلافاتی میان شما و همسرتان می شود.  

معرفی ترفندهای ممنوعه برای تربیت صحیح کودکان

به والدین توصیه می شود برای تشویق و تنبیه کودک از روش‎های قدیمی مانند کمربند، کتک زدن به روش خاص و ترساندن استفاده نکنند. کتک زدن عزت نفس کودکان را پایین آورده و آن‎ها را عصبی و مضطرب می کند. از سوی دیگر، بسیاری از افرادی که در کودکی تنبیه فیزیکی را تجربه کرده‎اند، در بزرگسالی یاد می‌گیرند که همه مشکلات را با خشونت حل کنند. آن ها همکلاسی‌های ضعیف، خواهر و برادرهای کوچک‌تر را می‌زنند و در نهایت نیز به پدر و مادر خود خشونت می‌کنند. شما نمی توانید کودکان را با پلیس های شیطان صفت، پرستاران ترسناک یا فضای مخوف مدارس شبانه روزی بترسانید.

با به کارگیری خشونت فیزیکی و کتک خوردن فرزند، او دیگر باور و اعتماد خود به والدین و به خصوص مادر را از دست می‎دهد. کودکان دیگر والدین را به عنوان مرجع به رسمیت نمی شناسند و در نتیجه از آن ها اطاعت نمی‌کنند. شما نمی توانید کودکان را از غذا محروم کنید، از آن ها باج گیری کنید یا آن ها را بترسانید. تنبیه باید با تعریف و تمجید برای اعمال خوب جایگزین شود تا کودک بتواند تفاوت را ببیند و خودش نتیجه بگیرد. پرورش شخصیتی تمام عیار و مستقل، کاری دردسرساز و دشوار است. والدین نمی‎توانند بدون تنبیه به این هدف برسند، اما برای رسیدن به هدف تربیتی لازم است نه تنها کودک، بلکه خود را نیز کنترل کنید.    

به خاطر داشته باشید که خشونت فیزیکی ممکن است در کوتاه مدت شما را به نتیجه مطلوب برساند. با این حال پس از گذشت یک دوره زمانی بلند مدت، این روش دیگر نه تنها کودک را به تربیت مطلوب نمی‌رساند، بلکه ممکن است نتایج عکس داشته باشد. می توانید برای تربیت بهتر فرزندان و کودکان خود، از یک روانشناس یا مدرس تربیتی کودک در مراکز روانشناسی کمک بگیرید.

آشنایی با روش های تنبیه سازنده 

گاهی اوقات رفتار نادرست کودکان می تواند باعث عصبانیت بزرگسالان و تنبیه بدنی شود. در این لحظه به نظر پدران و مادران ناامید می رسد که تنها راه دلجویی از کودک، کتک زدن او است. ما روش‌های تنبیهی نه کمتر موثر، بلکه سازنده تر و بهتر را به شما پیشنهاد می‏کنیم. می توانید برای کسب اطلاعات بیش‎تر درباره این روش‌ها، ما را تا پایان این بخش همراهی کنید. همچنین می توانید برای آشنایی با سایر روش‌های تربیتی، مقالات دیگر ما را مطالعه کنید. این مقالات و مطالب، نگرش شما درباره رابطه‏ای که با کودکتان دارید را به کلی تغییر می دهند.

1. محرومیت از لذت: برای تشویق و تنبیه کودک، والدین می توانند برخی از امتیازات را از فرزندان خود دریغ کنند یا امتیازاتی برای او قائل شوند. عدم تماشای کارتون، بازی کامپیوتری یا بازی های ویدیویی و ملاقات با دوستان، از جمله این تنبیه ها هستند. باید به خاطر داشته باشید که در این روش از تنبیه، به هیچ عنوان نباید نیازهای اولیه کودک مانند غذا را منع کنید. در تشویق کودک نیز می توانید پاداش ها و لذت های اضافی را در اختیار او قرار دهید.
2. مکث کردن: برای تربیت صحیح کودکان، از آن ها بخواهید چند دقیقه به اتاق خود بروند یا روی صندلی بی حرکت بنشینند. آن ها باید به رفتار خود فکر کنند، بنابراین مکانی را انتخاب کنید که اسباب بازی و وسایل هیجان انگیز وجود نداشته باشد.
3. نادیده گرفتن: اگر کودک شما کار زشتی را مرتکب می‏شود، به جای خشونت فیزیکی باید اتاق را ترک کنید و منتظر بمانید تا توجیه شود. این نشان می‌دهد که شما چنین عملی را دوست ندارید. به یاد داشته باشید که محرومیت طولانی مدت از رویارویی با کودکان، می‏تواند صدمات جبران ناپذیری به آن ها وارد کند.

نکاتی تکمیلی درباره تشویق و تنبیه کودک 

برخی از مادران و پدران در تشویق و تنبیه کودکان خود از روش های افراطی استفاده می کنند. برخی دیگر فرزندان خود را برای مدت طولانی نادیده می‌گیرند یا آن‎ها را در گوشه و کنار خانه حبس می کنند. برخی دیگر امتیازات بیش از حد به فرزندان خود واگذار می کنند و برخی رفتار کودک را به گرفتن پاداش، شرطی می کنند. به راستی، حدود مجاز تربیت کودکان چیست و آن ها چگونه باید تشویق و یا تنبیه شوند؟ بسیاری از روانشناسان متقاعد شده‌اند که تربیت کودک بدون تنبیه و یا پاداش غیرممکن است، اما در این‏باره عواملی باید در نظر گرفته شوند. کارشناسان توصیه می کنند قوانین مهمی را برای تربیت فرزندان به خاطر بسپارید که موثرترین و ملایم ترین روش‎های انضباطی هستند. در ادامه برخی از این نکات و قوانین را توضیح داده‌ایم:

• نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که تشویق کودکان به معنای تصدیق کاری است که کودک با میل خود انجام داده، نه مجبور کردن او به رفتاری خاص. « اگر این کار را انجام ندهی یا این حرف را نزنی، از من فلان جایزه را دریافت می کنی». با گفتن این قبیل عبارات، به زودی هیچ رفتار داوطلبانه و بدون "پاداش" وعده داده شده از سوی کودک اتفاق نمی افتد.
• به خاطر داشته باشید که ایجاد موفقیت در تشویق و تنبیه کودک و تربیت صحیح او، منوط به رفتار سایر اعضای خانه است. کودکان مشاهده می‎کنند و رفتار والدین با یکدیگر، با فرزند و خواهر و برادر، با مادربزرگ و پدربزرگ را تفسیر می‌کنند. بنابراین رفتار کودک، بازتابی از رفتارهای سایر اعضای خانواده با یکدیگر است.